Мемлекеттік органдар, «Атамекен» ҰКП және бизнес Жаңа Салық кодексін іске қосу алдында кезекті кездесу өткізді

2026 жыл қарсаңында, яғни Жаңа Салық кодексі күшіне енетін кезеңде, кәсіпкерлерді заң талаптарынан бөлек, салық органдарының ақпараттық жүйелерінің техникалық дайындығы да алаңдатып отыр. Атап айтқанда, есепті кезеңде серверлердің істен шығу қаупі бар ма және Мемлекет басшысының айыппұлдарды есептен шығару жөніндегі тапсырмасы қалай жүзеге асады деген сұрақтар күн тәртібіне шығарылды. Бұл мәселелер Қаржы министрлігі, Мемлекеттік кірістер комитеті (МКК) және «Атамекен» ҰКП сарапшылары қатысқан онлайн-кездесуде талқыланды.

Жиында талқыланған негізгі тақырыптардың бірі – Президенттің салықтық рақымшылық туралы тапсырмасын орындау. Қаржы министрлігінің өкілдері атап өткендей, бұл тетіктер Үкіметтің тиісті қаулысымен бекітілген. Негізгі мақсат – бизнесті жаңа салықтық кезеңге өткен қарыздарсыз, «таза парақтан» енгізу.

Кәсіпкерлер үшін әрекет ету реті – барынша айқын. Егер 2026 жылға дейін қалыптасқан негізгі салық берешегі толық өтелсе, микро және шағын бизнес субъектілері үшін өсімпұлдар мен айыппұлдар есептен шығарылады. Бұл мүмкіндік 2026 жылдың 1 қаңтарынан 31 наурызына дейін қолжетімді болады. Айта кету керек, бұл шара жыл басындағы ӘҚБК бойынша тіркелген айыппұлдарға да қатысты, яғни мыңдаған микро және шағын бизнес үшін қаржылық «қайта жүктеу» жасалады.

Цифрлық архитектура: сағатына 40 мыңнан 400 мыңға дейін

Электрондық шот-фактуралар ақпараттық жүйесінің (ЭШФ АЖ) тұрақтылығына қатысты бизнес тарапынан айтылған сынды Қаржы министрлігі дұрыс қабылдады. Ведомство өкілдері бұрынғы архитектураның жүктемеге төтеп бере алмағанын мойындады. Алайда 2025 жыл жүйенің іштей тұтас жаңғыру кезеңіне айналды.

«Біз ауқымды жаңарту ісін жүргіздік. Бұрын жүйе сағатына 40 мың транзакция кезінде қиындықтарға тап болса, жаңа архитектура сағатына 400 мың құжатты өңдей алады. Бұл – есептіліктің ең қызған кезеңдерінде де жүйенің үздіксіз жұмыс істеуіне мүмкіндік беретін он еселік қор», – деді Қаржы вице-министрі Әсет Тұрысов.

Сонымен қатар, 2026 жылдың қаңтарынан бастап ҚҚС-ты ішінара есепке жатқызу және кейіннен түзету енгізу мүмкіндігі іске қосылады. Бұл кезең-кезеңімен есеп айырысатын күрделі қаржылық операциялары бар кәсіпорындар үшін әкімшілік кедергілерді азайтады.

Салық төлеушінің кабинеті: қолайлылықты қайтару

Жаңартылған салық төлеуші кабинеті бухгалтерлер тарапынан бірқатар сұрақ тудырды. Атап айтқанда, электронды поштаға хабарламалардың келмеуі және есеп нысандарының айшықтаудағы қиындықтар айтылды.

Мемлекеттік органдар бұл бағыттағы жұмыстар жалғасып жатқанын растады. Осы жылдың соңына дейін есептіліктің мәртебесі туралы хабарламалар жүйесі қалпына келтіріледі. Ал, келесі жылы браузер ішінде жеке шоттарды жедел талдау мүмкіндігі енгізіледі. Қазір бұл үшін Excel-ге деректерді жүктеу қажет, бұл жұмысты едәуір баяулатуда.

Ұлттық тауарлар каталогы (ҰТК) мен GTIN кодтарын міндетті қолдану мәселесі де ерекше атап өтілді. Бұл жағдайда реттеуші орган бизнесті қолдауды көздейтін ұстаным танытты. 2026 жылы бұл деректер құжаттарда міндетті болмайды.

«Нарыққа бейімделу үшін уақыт қажет екенін түсінеміз. Тәжірибелік пайдалану кезеңінде кодтардың болмауына байланысты ешқандай бұғаттау немесе айыппұл салынбайды. Біз «Атамекенмен» бірлесіп кезең-кезеңімен алға жылжымақпыз», – деді ведомство өкілдері.

Сондай-ақ, «Халық бухгалтері» бағдарламасы таныстырылды. Бұл – мемлекеттік органның бақылаушыдан кеңесші позициясына көшуін көздейтін сервистік модельдің бір бөлігі. Мобильді қосымшаларда қолжетімді білім базасы құрылып, өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтар да декларация тапсыру мерзімдері мен нысандары туралы жедел ақпарат ала алады.

Қаржы министрлігі бизнес тарапынан келіп түсетін нақты техникалық қателерге қатысты тізім негізінде жүйені жедел жетілдіруге дайын екенін атап өтті. Сондықтан Жаңа Салық кодексіне көшу экономика үшін күйзеліс емес, цифрлық трансформацияның жоспарлы кезеңі болуға тиіс.

Қаржы министрлігі жаңа API-сервистерді іске қосып, өзін-өзі жұмыспен қамтығандарға арналған құжат айналымын оңтайландыруға және ескі жүйелерді тоқтатуға уәде беруде.

Алдағы Жаңа Салық кодексін енгізу бизнес пен мемлекеттен тек құқықтық емес, сонымен қатар терең техникалық үйлесімділікті талап етеді. Қаржы министрлігі мен Мемлекеттік кірістер комитетінің басшылығы қатысқан «Атамекен» ҰКП алаңындағы кезекті кездесу фискалдық органдардың цифрлық трансформациясы шешуші кезеңге аяқ басқанын көрсетті. Контрагенттерді тексеруді автоматтандыру, банктерге арналған «ақылды» сервистерді енгізу және өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтардың жұмысын артық бюрократиядан арылту – басты назарда.

API-сервистер іске қосылмақ

Серіктестіктердің сенімділігін тексеру мәселесі жиында ерекше талқыланған тақырыптардың бірі болды. Орта бизнес үшін жүздеген серіктесті қолмен бақылап отыру мүмкін емес. Сондықтан, бизнес МКК деректерін 1С сияқты есеп жүйелеріне автоматты түрде қосатын API-сервистерді жедел іске қосуды талап етуде.

Министрлік өкілдері Smart Data Finance жобасы аясында бұл бағытта жұмыс жүргізіліп жатқанын растады. 2026 жылдың наурыз–сәуір айларында толыққанды API-сервистер порталға орналастырылады. Сонымен қатар, контрагенттің дәл қазіргі жағдайынан бөлек, бұрын қандай арнайы салық режимінде болғаны жөніндегі «тарихи деректерді» беру мүмкіндігі де қарастырылуда.

Мобильді қосымшаларды қолданатын курьерлер, жөндеу жұмыстарымен айналысатын мамандар секілді өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтардың жұмысын жеңілдетуге қатысты да ұсыныстар айтылды. Қазір тапсырушылар корпоративті табыс салығы бойынша шегерімдерді негіздеу мақсатында олардан орындалған жұмыстар актісін талап етіп, бюрократиялық қиындықтар тудыруда. Өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтардың ЭЦҚ-сы болмауы мүмкін, сондай-ақ кейбірінің ЭШФ АЖ-мен жұмыс істеу дағдысы болмағандықтан, ЭШФ жазып бере алмауы, тіпті жеке кәсіпкер ретінде тіркелмеуі де мүмкін.

Бизнес механизмді түбегейлі жеңілдетуді ұсынып отыр – мобильді қосымшаның фискалдық чегін толыққанды бастапқы құжат ретінде тану.

«Тоқ ұңғымасын жөндеу немесе жеткізу сияқты бір реттік қызметтер үшін орындалған жұмыстар актісі (ОЖА) — артық, ол қажетсіз құжат айналымын көбейтеді», – деп атап өтті кездесуге қатысушылар.

МКК мамандары бұл мәселені жан-жақты зерделеуге уәде беріп, чек төлемді растайтынын, ал салықтық шегерімдер үшін жұмыстардың орындалу фактісі маңызды екенін атап өтті. Соған қарамастан, ведомство шағын бизнесті артық есептілікпен жүктемеу үшін ымыра іздеуге дайын екенін білдірді.

Mybuh.kz сияқты бухгалтерлерге арналған сервистерді ұсынатын IT-компаниялар SmartBridge платформасы арқылы МКК-нің жаңа жүйелерімен интеграцияның тұрақтылығына алаңдаушылық білдірді. Әзірлеушілердің басты қорқынышы – 1 қаңтарда ескі API арналарының кенеттен өшірілуі, бұл мыңдаған кәсіпкерлердің жұмысын тоқтатуы мүмкін.

Алайда салық органдары нарыққа қатысушыларды сабырға шақырып, толық өшіру болмайтынын мәлімдеді. Ескі жүйелер, соның ішінде СЕӨЖ (салық есептілігін өңдеу жүйесі), кемінде 2026 жылдың ақпанына дейін жұмысын жалғастырады. Бұл әзірлеушілерге «ИСНА» жаңа жүйесімен интеграцияны пысықтауға уақыт береді.

Ақпан айына қарай ведомство 2026 жылға арналған есептілік форматтарының барлығын жариялап, JSON форматындағы файлдарды тексеруге арналған тестілік стендтер ұсынубақ.

МКК әзірлеушілер саласында кадр тапшылығы бар екенін мойындады, бірақ банктер мен интеграторлардан келетін өтінімдер апталап «тұралап» қалмауы үшін техникалық қолдау байланыстарын жаңартуға уәде берді.

Сондай-ақ, салықтық әкімшілендірудегі банктердің рөлі мәселесі де талқыланды. ТМД аясындағы көрші елдердің тәжірибесі банктер клиенттердің айналымдары негізінде салықтарды автоматты түрде есептеп, салық агенттерінің функцияларын өз мойнына ала алатынын көрсетеді.

МКК Ұлттық банкпен келіссөздер жүргізіліп жатқанын растады. Негізгі қиындық – қосарланған салық салуды болдырмау үшін қолма-қолсыз айналымдар мен шот-фактуралар бойынша төлемдерді нақты ажырату қажеттілігі.

«Біз онлайн-агенттердің пайда болуына мүдделіміз. Бұл серверлерге түсетін жүктемені азайтып, клиенттерге қолайлы болмақ», – деп атап өтті Қаржы министрлігі.

Кездесу соңында техникалық ақаулар мәселесі көтерілді. Атап айтқанда, жаңа кабинетте ЖК-ні ҚҚС есебінен шығара алмау немесе ЭШФ жазуға кедергі келтіретін «бұғатталған» деректер туралы айтылды. МКК өкілдері нақты жағдайларды тіркеп, «Атамекен» ҰКП-дан мұндай кейстерді жекелеген режимде жолдауды сұрады.

Қорытындылай келе, Қаржы министрлігінің бизнеспен кездесуі жаңа салық платформасына көшу бір сәтте жүзеге аспайтынын көрсетті. Мемлекет жаңа құралдар өз мінсіздігін дәлелдегенге дейін ескі тетіктерді сақтай отырып, икемділік танытуға дайын.